Het vastzittend bureaucratisch Vlaams onderwijssyteem waar niemand echt de vinger op kan leggen van wat er  nu eigenlijk net misloopt en hoe we dit kunnen herstellen, het is een gewaagd onderwerp voor een (vastbenoemde) leerkracht die er midden in zit. Ik ga proberen om al schrijvend uit te zoeken wat er nu eigenlijk mis loopt al ben ik er me van bewust dat ik nooit het volledige correcte plaatje ga kunnen weergeven. We mogen ook zeker niet vergeten dat het onderwijs ingebed is in een grotere maatschappij met ook nog eens zijn maatschappelijke problemen die uiteraard invloed hebben op ons onderwijssysteem (denk aan de groeiende kloof tussen arm en rijk, de accenten in de opvoeding van onze kinderen die fel verschoven zijn de afgelopen decennia, de verhoging van de levensstandaard waar steeds meer gezinnen moeite mee hebben om hier nog aan te kunnen voldoen, de individualisering, het grotendeels wegvallen van de geloofsgemeenschap,...).

De meesten zullen het er wel over eens zijn dat de vaste benoemingen niet meer echt veel goeds doen aan de kwaliteit van ons onderwijssysteem. Zo blijven mensen veel te lang in een job waar ze eigenlijk niet (meer) thuis horen of niet (meer) gelukkig zijn. Zo geraken de vast benoemde leerkrachten zelf ook vaak maar moeilijk weg uit hun 'gouden kooi' waardoor ze veel te laat nieuwe uitdagingen aan gaan (vaak pas na een burnout, wanneer ze echt niet meer kunnen). Want een benoeming opgeven lijkt toch niet zo simpel te zijn, in alle geval veel minder simpel dan een vast contract opzeggen in de private sector.
Daarnaast zijn er veel te veel leerkrachten die jaren lang met tijdelijke contracten dienen te werken tot ze ooit eindelijk ergens kans krijgen op die benoeming, vaak voor een paar uurtjes maar, het is dan toch al iets. Veel van deze leerkrachten geraken gedemotiveerd van de bureaucratische regeltjes waar ons onderwijs steeds meer van doordrenkt is en vinden uiteindelijk een carrière buiten het onderwijs, wat tot zo veel verlies van waardevol talent leidt.

De benoemingen afschaffen dan maar? Is dat dan de oplossing? Vanaf morgen niemand nog benoemd, gedaan ermee. Niet alleen zou het onderwijslandschap gewoon plat liggen door de massale stakingen van de vakbonden er zijn nog andere problemen aan verbonden ook. Hoe vaak krijgt een leerkracht wel niet te maken met 'vernieuwingen' in het onderwijs, doorgevoerd door mensen met een bureaufunctie in Brussel die weer het warm water hebben uitgevonden. En alle leerkrachten moeten mee, moeten mee in deze nieuwe (pedagogische) ideeën die op dat moment weer helemaal het van het zijn. Als leerkrachten hier dan kritisch tegenover staan dan zijn het zeker geen goede leerkrachten, of te ouderwets. Het doet er niet toe hoe goed ze hun job al deden in het verleden, op hun eigen (pedagogische) manier, als ze niet mee willen doen met de zoveelste vernieuwing in het onderwijs dan zijn ze wellicht niet meer geschikt voor hun job. Als deze, vaak heel waardevolle, leerkrachten dan niet benoemd zouden zijn dan zouden ze buiten liggen, zonder dank voor al hun inzet van de afgelopen jaren waarbij ze wel degelijk vele kinderen en jongeren (en hun ouders) hebben verder geholpen.
Het zijn niet alleen de 'onderwijsmakers' in Brussel die het vaak beter weten dan de leerkrachten die effectief dag in dag uit met onze kinderen en jongeren werken, vaak weet zelfs de gehele maatschappij beter wat er dient te gebeuren. De ouders, de journalisten, de politieker,... iedereen lijkt het beter te weten dan de leerkrachten zelf die al jaren ervaring hebben in de effectieve klasgroepen. Steeds vaker worden er verantwoordelijkheden aan de leerkrachten toegeschreven die zij nooit alleen kunnen oplossen. Gedraagt een kind zich niet? Dan moet de leerkracht dat maar beter aanpakken. Kan een kind niet goed volgen? Dan moet de leerkracht het maar beter uitleggen. Verveelt een kind zich? Dan moet de leerkracht maar meer uitdaging aanbieden.  Alle lessen moeten ook leuk zijn (ik heb niets tegen leuke lessen, ik doe mijn best om mijn lessen zo boeiend mogelijk te maken) terwijl sommige leerstof nu eenmaal gekend moet zijn of het nu leuk is of niet. En daar kan de leerkracht niets aan doen, al krijgt de leerkracht hier wel te vaak de schuld van.

Het doet er ook niet toe of de leerkracht veel werkt of weinig, of deze leerkracht nu competent is of niet,... Ze krijgen toch hetzelfde loon en dezelfde arbeidsvoorwaarden. In sommige scholen lijkt het zelfs dat de leerkrachten die 'het moeilijkst doen' de beste voorwaarden krijgen zodat ze niet 'nog moeilijker' gaan doen. Er worden daarbij redelijk wat functies in het onderwijs uitschreven die alleen toegankelijk zijn voor leerkrachten met een vaste benoeming, alsof een benoeming iets zegt over de geschiktheid van de kandidaat voor die specifieke job. In mijn ogen is dat pure waanzin, niemand kan zich toch voorstellen dat een privé ondernemer enkel mensen die reeds een vast contract elders hebben in dienst wil nemen? Wat zou daar nu ooit het nut van kunnen zijn? Het enige wat dat bewijst is dat ze liever bij jouw komen werken dan bij hun huidige baas.

Het is in mijn ogen ook waanzin dat het als normaal wordt beschouwd in het onderwijs dat leerkrachten pas eind augustus, vaak begin september, hun uurrooster weten. Terwijl de meeste scholen in april wel degelijk weten over hoeveel lesuren ze beschikken het volgend schooljaar. Dit maakt dat zelfs benoemde leerkrachten altijd in onzekerheid zullen blijven over welke functie ze juist gaan invullen het schooljaar erop en hoe hun uren juist gaan zijn (met de nodige problemen bij het vinden van de geschikte opvang voor hun kinderen tot gevolg). Gooi daar dan nog de enorme administratieve last waar de leerkrachten steeds meer onder gebukt gaan bij en de vaak minder competente directeurs en je hebt al veel redenen bij elkaar waarom steeds meer leerkrachten hun werkmotivatie verliezen om vervolgens over te komen als 'uitgebluste leerkrachten'. Die op hun beurt dan weer niet de steun krijgen die ze eigenlijk nodig hebben maar eerder nog meer zever over hun heen krijgen van de nog wel gemotiveerde leerkrachten die hun houding 'niet kunnen vinden'. Zonder dat iemand zich afvraagt hoe het komt dat zo veel leerkrachten ongemotiveerd geraken, zonder dat de oorzaak echt wordt aangepakt.

Laten we het dan eens hebben over de minder competente directeurs. Want nooit zou ik willen beweren dat het de directeurs hun schuld is. Waarom is er steeds een groter tekort aan schooldirecteurs? Is de job van schooldirecteur nog wel menselijk te noemen? Ze krijgen er steeds meer taken bij, er worden steeds meer eisen gesteld en ze krijgen tegelijkertijd ook steeds minder vrijheid en speelruimte om hun job in te vullen naar hun eigen visie en inzichten. Ze hangen vast aan de talloze regeltjes van de scholengemeenschap, scholengroep, ministerie van onderwijs,... boven hen en zitten vaak vast met de vaste benoemingen van het lerarenkorps waar ze zelf niet voor gekozen hebben onder hen. Het moet volgens mij met momenten een eenzame functie zijn waar alle zever, zowel van bovenaf als van onderuit, tot bij hen komt terwijl ze eigenlijk veel te vaak te weinig speelruimte hebben om er ook effectief iets aan te doen.
Dus wie wil deze functie nog uitvoeren? Buiten dan de hardwerkende idealist die vol goede moed aan deze moeilijke maar oh zo belangrijke functie begint (ik mag van het grootste geluk spreken dat huidige directie onder deze categorie valt) zijn het maar al te vaak de leerkrachten die het lesgeven om de één of andere reden niet meer zien zitten die de functie van directie op zich nemen.

Als laatste wil ik nog iets zeggen over het zogezegd lerarentekort. Ik heb al veel verzuchtingen gehoord van beginnende leerkrachten die zich afvragen waar dat lerarentekort dan toch is wanneer zij zelf op zoek zijn naar een vaste job. Het lerarentekort zit zich dan ook doorgaans niet in de vaste betrekkingen (de open uren zoals men dat in het onderwijs noemt) maar bij de interims. Dan moet je je toch afvragen hoe het komt dat er zoveel interims nodig zijn in het onderwijs? Waar zijn al die leerkrachten dan heen waardoor ze massaal vervangen dienen te worden? Is het niet duurzamer om daar naar te kijken en daar oplossingen voor te zoeken dan leerkrachten te blijven opleiden om dit tekort op te vangen die dan op hun beurt na jaren interims gefrustreerd geraken omdat vast werk zoeken in het onderwijs zo enorm moeilijk te vinden lijkt? Waardoor ze uiteindelijk zo gefrustreerd geraken dat ze steeds vaker ziek uitvallen waar op hun beurt dan weer interims voor gezocht dienen te worden die men dan niet meteen vindt en waardoor men weer tot de conclusie komt dat er nog meer leerkrachten moeten opgeleid worden... Het is toch helemaal waanzin op die manier.

Gelukkige werknemers worden minder vaak ziek, als leerkrachten minder vaak ziek zouden zijn dan zouden we veel minder interims nodig hebben en dan zou een groot deel van het 'lerarentekort' al meteen opgelost zijn.

Dus wat kunnen we doen om onze leerkrachten terug gelukkig te maken? Volgens mij zijn er al wel een paar zaken die we kunnen doen:

- Leraren terug de eigen verantwoordelijkheid geven over hun eigen klas, de regeltjes minderen, de wijzende vingers van de ouders verminderen, ouders terug zelf verantwoordelijkheid laten opnemen voor de opvoeding van hun eigen kinderen (en daar zou ik blz lang over kunnen schrijven want ook dit is een zeer complex maatschappelijk probleem), leraren terug vertrouwen geven in hun kunnen waarbij ze niet elk klein detail van wat ze zeggen en doen moeten staven aan de hand van de stapels administratie waar ze nu onder gebukt gaan.

- Directies hun eigenwaarde terug geven door hen meer speelruimte (en dus minder regeltjes) te geven. Directies en leraren zijn geen bandwerkers en kunnen echt wel voor zichzelf uitmaken wat op welk moment het beste is voor de leerling(en).
Directies zouden ook best meer vrijheid kunnen krijgen in wie ze aannemen voor welke functie, ook al heeft die persoon niet altijd de vereiste diploma's. Het vasthouden aan die diploma's maakt vaak dat mensen die wel echt competent zouden zijn voor die functie er toch niet geraken. Er is toch geen enkele competente bedrijfsleider die zich enkel en alleen bindstaart op de behaalde diploma's van de sollicitanten?

Het is volgens mij echt een kwestie van vertrouwen, we moeten de leraren en directies het vertrouwen terug durven geven dat ze echt wel weten wat ze doen, zonder dat alles in regeltjes gegoten moet worden.

- De arbeidsvoorwaarden van vastbenoemde leraren op zijn minst gelijk stellen met hun niet vast benoemde collega's. Het zou ronduit verboden moeten zijn om vacatures uit te schrijven waar enkel vastbenoemde leraren op kunnen solliciteren. Het zou verboden moeten zijn dat leraren met een benoeming die op zwangerschapsverlof zijn 100 procent worden doorbetaald terwijl niet benoemde leraren in exact dezelfde positie met exact dezelfde functie moeten terugvallen op een uitkering van de ziekenkas. Dat is gewoon pure discriminatie. Het verbaast mij elke keer opnieuw dat dit nog mogelijk is in een land waar we zo hard streven voor gendergelijkheid, discriminatie op basis van leeftijd proberen tegen te gaan,... .

- Vast benoemde leerkrachten die overtallig zijn en dus in een andere functie worden gezet als waar ze eigenlijk voor benoemd zijn zouden de keuze moeten kunnen krijgen om deze nieuwe functie al dan niet te aanvaarden. Een echte keuze dan want in principe hebben ze die nu wel, ze kunnen weigeren, ze kunnen hun benoeming opzeggen maar verliezen dan hun loon én hun recht op een werkloosheidsuitkering. Dat is toch niet oké? Als iemand in de privé sector werkt en zijn functie valt weg dan verliest die toch gewoon zijn job met een werkloosheidsuitkering tot gevolg? Niet dat die persoon dan geen andere job mag aangeboden krijgen in dezelfde firma, net zoals een vastbenoemde leerkracht een andere functie mag aangeboden krijgen in het onderwijs maar het wordt op deze manier veel te veel afgedwongen. Met daarbovenop nog eens catastrofale gevolgen voor de persoon die de functie waar de vast benoemde naar overgeplaatst is eerst uitvoerde.

- Nog beter dan al het gene wat ik hierboven al het opgesomd: laten we het de leraren zelf eens vragen wat ze echt nodig hebben om hun job (terug) met veel plezier en passie uit te voeren. Laten we dan ook echt luisteren en hier echt iets mee doen.

Het zijn een paar van de vele dingen die eigenlijk zeer snel zouden kunnen veranderen zonder dat men daarvoor de benoemingen meteen moet afschaffen, want dat dit moeilijk ligt begrijp ik jammer genoeg ergens nog wel (al zou ik met veel plezier mijn benoeming willen inwisselen voor een vast contract).