Leven in angst is geen leven.

Al is angst op zich wel een goede aangever van gevaar. Maar goed dat we schrik hebben van een krokodil, het zou nogal wat zijn moesten we allemaal krokodillen en andere gevaarlijke beesten gaan aaien.

En toch, leven in angst is geen leven. Angst om niet goed genoeg gevonden te worden, angst om te falen, angst om iets niet te kunnen, angst om er niet bij te horen, angst om de foute beslissingen te maken, angst om op termijn te weinig geld te hebben, angst om iemand te verliezen,… .

Ik probeer dan ook niet te leven in angst, ik probeer bij mezelf de angst te herkennen en mezelf te verplichten om bepaalde zaken toch te doen, ook al is er angst.
Het beste voorbeeld is mijn huidige job: ik doe momenteel iets waar ik absoluut niet van weet of ik het eigenlijk wel kan, ik werk halftijds en ik heb eigenlijk geen idee of dat financieel op termijn houdbaar gaat blijven (ik heb natuurlijk wel eerst bekeken of ik mijn vaste kosten zeker betaald kreeg en of ik dan nog wel iets overhoud om van te leven).

Het lastige is natuurlijk wel: hoe weten we of we iets beslissen uit angst? Hoe herkennen we de angst bij onszelf?

Bijvoorbeeld: mijn dochter wil niet mee gaan kajakken met mij en mijn andere dochter. Waarom niet? Het interesseert haar niet, ze begrijpt niet waarom iemand zo’n activiteit leuk vindt. Ze heeft ook wel wat schrik van zo’n bootje op het water al is dat niet de hoofdreden volgens haar, het boeit haar gewoon niet. Hoe weet mijn dochter zeker dat ze eigenlijk wel wil kajakken maar voor zichzelf excuses zoekt uit angst?
In mijn dochter haar geval: zij wéét zo’n dingen gewoon. Volgens haar ‘vertelt haar buik die dingen’. Is het dan een soort buikgevoel? Komt de angst uit ons hoofd, het overdenken van alles, en dienen we dat even uit te schakelen om te weten wat we echt willen, om te weten ‘wat onze buik zegt’?

Al komt de ‘oerangst’ niet uit ons denken. We zien de krokodil, we hebben angst, we lopen weg, al maar goed! Veel denken, en al zeker overdenken, komt hier niet aan te pas.

Hoe weten we of we iets eigenlijk wel willen maar niet durven? Een paar voorbeelden:
- We willen uit een giftige relatie stappen maar we durven niet uit angst om alleen te zijn.       
- We willen onze mening wel zeggen maar we durven niet uit angst om niet leuk gevonden te worden.      
- We willen een nieuwe studie aangaan maar we durven niet uit angst om te falen.
- We willen ons ontslag geven maar we durven niet uit angst voor het onbekende.
- We willen een nieuwe job aanvaarden maar we durven niet uit angst om niet goed genoeg te zijn.  
- We willen minder werken maar we durven niet uit angst om op termijn financieel in de problemen te komen.

De angsten kunnen verlammend werken, zo verlammend dat we ze zelfs niet meer herkennen. We gaan dan dingen zeggen als ‘ik ben niet goed in spreken in groep’ of ‘ik doe dat niet graag’ terwijl het eigenlijk de angst is die ons verlamt.
En toch zijn deze angsten ook niet helemaal overbodig. Maar goed dat we een beetje angst voelen om iets niet te kunnen, anders gaan we misschien ons best niet doen. Of angst om niet leuk gevonden te worden, dan doen we misschien toch een beetje ons best om onze mening op een niet kwetsbare manier te formuleren.

Wanneer is angst dan te veel angst? Waar zit de grens tussen de ‘noodzakelijke’ angst en de ‘teveel’ angst?

Is de ‘teveel’ angst dan hetzelfde als irrationele angst? Als ik een onpopulaire mening geef in een nieuwe groep mensen dan is er wel degelijk een gevaar dat ik niet leuk gevonden word. Het kan best zijn dat mensen aanstoot nemen aan mijn extreme, afwijkende mening. En toch zou het mij niet mogen tegenhouden, als ik deze mening op een correcte, beleefde manier geef. Dus is de angst om in dat geval niet leuk gevonden te worden dan irrationeel te noemen? Terwijl ze wel degelijk steekhoudt.

Als ik in een land als China een onpopulaire, extreme mening zou geven met het gevaar om hiervoor effectief gestraft te worden, dan zou de angst hiervoor niet irrationeel zijn. Dan zou het wel eens heel verstandig kunnen zijn om in dit voorbeeld toch even ‘te leven naar de angsten’.

Is de grens tussen te veel en genoeg angst dan context afhankelijk? Persoonsgebonden wellicht ook.

Ik ga niet ongelukkiger worden als het nog tien jaar duurt voor ik mijn bouwvallige keuken eindelijk kan verbouwen (ook al vallen de schuiven letterlijk uit elkaar en krijg ik nooit de vloer nog terug wit). Andere mensen gaan hier misschien wel zo ongelukkig van worden dat ze er effectief mentale problemen door krijgen. Zij zouden misschien niet minder gaan werken uit angst om niet toe te komen, om niet te kunnen verbouwen wanneer het toch echt nodig is.

Kruipen we best terug in de huid van een zevenjarige, om zo aan te kunnen voelen of onze drijfveer voor bepaalde beslissingen al dan niet voorkomt uit angst? Mijn dochter (7 jaar) lijkt er weinig problemen mee te hebben. De angst is er, zeker wel. Zij kan heel goed aanvoelen wanneer ze angst voor iets heeft en wanneer ze gewoon niet wil.

Leren we dat dan af? Dat aanvoelen van de angst?         
Mijn jongste dochter, 17 maanden, heeft ook angsten. Ze is bang van ‘warm’. Dan begint ze, met een heel serieus gezicht, te blazen. Ze loopt er niet van weg, ze blaast, tot iets minder warm is (als dat kan) en dan voelt ze er aan of eet / drinkt ze er van. Ik ben heel blij dat ze bang is van ‘warm’. Dat ze haar vingers niet gewoon tegen de verwarming aanduwt, dat ze de pan niet zomaar vastpakt (al krijgt ze die kans ook niet), dat ze niet zomaar alles meteen in haar mond stopt. Ik ben ook heel blij dat ze hier niet van gaat lopen, dat ze geen schrik heeft van alle voedsel omdat het misschien te warm is.

Als zij bang is van een speelgoedje (omdat het er eng uitziet of een raar geluid maakt) dan komt ze dicht tegen mij aan kruipen, wijst ze met haar vingertje en zegt met een serieus gezicht ‘oe oe’. Ze blijft kijken naar het voorwerp en uiteindelijk, als ze genoeg zeker is dat het voorwerp op zich toch niet echt gevaarlijk is, dan zal ze het voorzichtig aanraken. Ze verliest haar focus niet op het voorwerp tot ze genoeg zeker is dat haar angst onterecht bleek.

Moeten we dat dan doen? De angst herkennen (al weet ik nog steeds niet hoe), heel voorzichtiger er naar blijven kijken, stilletjes aan toenadering zoeken tot we weten dat de angst er voor niets was?

Dat is niet wat ik gedaan heb in mijn job: ik heb mezelf gesmeten, zo, voluit, we zijn zes maanden later en ik heb nog steeds geen idee of ik wel kan wat ik doe, of het allemaal op iets slaat, wat de toekomst brengt,… Niets voorzichtigheid op dat gebied dus! Voorzichtigheid, traagheid, had mij nu helemaal ergens anders gebracht op het gebied van werk.

Misschien herkennen we angsten bij onszelf niet meer als we ons er al te veel hebben door laten leiden. Misschien moeten we terug naar het verleden, denken aan de echte drijfveren van onze vorige beslissingen, om te zien of we ons op bepaalde vlakken nog door angst laten leiden of niet. Bijvoorbeeld:

Stel ik twijfel of ik mijn haar rood zou laten verven of niet. Ik weet niet of ik het echt wil maar niet durf uit angst om niet leuk / mooi gevonden te worden. Of misschien doe ik het gewoon niet omdat ik het eigenlijk niet wil en denk ik er toch over na omdat ik schrik heb om te saai gevonden te worden als ik mijn haar niet laat verven. 
Ik weet dus niet of de beslissing om mijn haar al dan niet rood te laten verven voorkomt uit angst of niet.        
Dan kan ik gaan kijken naar mijn vorige beslissingen: toen ik mijn vorige haarstijl koos, waarom deed ik dat? Omdat dit echt bij mij paste of omdat ik uitgelachen werd met mijn haar?

Toen ik iets aan mijn uiterlijk veranderde, wat was toen mijn drijfveer? Of toen ik dat niet deed terwijl ik het eigenlijk wel wou? Kan ik op die manier een patroon van angst ontdekken? Kan ik daar dan bewust van worden om dit patroon te doorbreken?

En nu de conclusie:

Leven in angst is geen leven. Toch is angst een noodzakelijk emotie die ons ook wijsheid kan bijbrengen. Het is niet de angst op zich die het probleem vormt maar het onvermogen om angst in onszelf te herkennen. Als we onszelf al langer laten leiden door angst dan zou het wel eens kunnen dat we die ‘gewoonte’ bij onszelf niet meer herkennen. Daarom kan het goed zijn om terug te blikken op vorige beslissingen die we maakten, om zo onszelf af te vragen waarom we toen bepaalde keuzes hebben gemaakt.

Ingewikkeld toch? Die angsten!