Het Vlaams onderwijs is er niet goed aan toe en het baart me zorgen. Onze leerkrachten verdienen beter, onze kinderen verdienen beter, onze toekomst ook. We weten ondertussen allemaal wel dat de minister van onderwijs nog niet echt ver gekomen is met een goed plan om dit op te lossen. De vraag is of hij het wel kan oplossen binnen de huidige krijtlijnen. Ligt de grond van het probleem niet in het feit dat we aan een zeer verouderd systeem, dat ooit wel degelijk heeft gewerkt, nog altijd krampachtig proberen vast te houden in een tijd waar het helemaal niet meer past? Bij deze wil ik graag een poging wagen om een nieuw onderwijssysteem te bedenken dat misschien wel werkt.

Wat hebben we nodig?

Een onderwijssysteem dat de creativiteit van de kinderen en jongeren levendig houdt, een onderwijssysteem dat echt gelijke kansen geeft aan alle kinderen (ongeacht hun afkomst), een onderwijssysteem waarbij we goed kunnen zorgen voor de leerkrachten zodat zij op hun beurt goed gaan zorgen voor de leerlingen, een onderwijssysteem waar er ook nog genoeg ruimte is voor het leren en waarbij differentiëren een evidentie is dat niet enkel overgelaten wordt aan de leerkracht in de klas. Denk bij het lezen van volgende poging tot een eerste voorstel niet aan ons huidig onderwijssysteem, denk dit volledig weg. Geen vaste benoemingen, geen grote loonverschillen tussen leerkrachten, geen verschil meer in het aantal uren dat een voltijdse leerkracht moet lesgeven, we dienen zelfs de huidige schoolgebouwen te veranderen, geen groot onderscheid meer tussen het kunstonderwijs en het `dagonderwijs`,… .

Voorstel:

De kinderen gaan 5 dagen in de week naar school, elke dag een hele dag. Ze beginnen hun schooldag ten laatste om 9uur. Ze zijn echter al welkom vanaf 8.30u voor een gezond (geen choco op wit brood en fruitsap uit brik maar echt gezond) ontbijt. Dit ontbijt is uiteraard gratis, net zoals de rest van het onderwijs.

Om 9 uur beginnen de lessen van de `klassieke` vakken zoals rekenen, taal en de theorievakken in het secundair onderwijs. Deze vakken worden zo goed mogelijk in projectvorm gegeven (dus niet het vak chemie afzonderlijk van het vak fysica) al zal het niet optimaal zijn om volledig in projectvorm te werken. De leerlingen zitten niet samen per leeftijd maar per niveau, wat wil zeggen dat het goed mogelijk is dat er een totaal andere klasgroep is voor het vak rekenen dan voor het vak Nederlands. Dus alle kennis die een lagere schoolkind nodig heeft om te rekenen en te lezen, alle kennis die een leerling in het middelbaar nodig heeft om te gaan werken of om verder te gaan studeren, wordt allemaal vanaf 9 uur gegeven. Deze lessen gaan door tot 12.30uur. Dit wil zeggen dat alle leerkrachten die deze vakken geven altijd, elke dag, lesgeven van 9-12.30uur. Zij verzorgen ook nog het ontbijt van 8.30-9uur (zij maken het ontbijt niet, zij begeleiden het ontbijt). Tijdens het ontbijt verwelkomen ze hun leerlingen, praten met hun leerlingen en hier doen ze dus vooral aan bandopbouw met de leerlingen. Uiteraard wordt er ook aangemoedigd om de leerlingen zo veel mogelijk met zelf ontdekkend leren te laten leren. Al zal het geven van klasinstructies ook wel eens nodig zijn, maar zeker geen 50 minuten aan een stuk.
Leerlingen drinken water wanneer ze dorst hebben (uit een drinkbus gekregen van de school) en krijgen een stuk fruit tijdens de pauze. Ze mogen naar het toilet gaan wanneer ze naar het toilet moeten, voor hun gezondheid.

Om 12.30uur is het dan middagpauze voor de leerlingen. Tijdens deze middagpauze krijgen alle leerlingen heerlijke verse soep en een verse, gezonde hoofdmaaltijd. De leerkrachten van de voormiddag hebben gedaan met lesgeven om 12.30uur, doen dan ook geen toezicht meer (dat deden ze al tijdens het ontbijt en tijdens de pauze `s morgens) maar blijven wel degelijk op school. Hier gaan ze in de namiddag samen aan de slag om de leerstof van de volgende dagen voor te bereiden, om de leerlingen te bespreken, om samen manieren te vinden om aan elke leerling zijn / haar noden te voldoen.

Om 12.30uur wordt de middagpauze begeleid door de leerkrachten van de namiddag. Deze leerkrachten zijn de sportleerkrachten, de leerkrachten van de creatieve vakken, de leerkrachten zingeving,… . De leerlingen hun pauze eindigt om 13.30uur en dan gaan ze de ene dag het vak zingeving volgen (met alle religies samen, niemand dient nog een religie te kiezen), de andere dag kiezen ze iets creatief (muziek, toneel, beeldende kunst, drama,…), nog een andere dag kiezen ze een sport (voetbal, basket, zwemmen, schaatsen,…). De twee andere namiddagen mogen ze weer kiezen maar ze moeten dus minstens 1 creatief iets, minstens 1 sport en minstens 1 keer zingeving volgen. In zingeving zit dan ook burgerschap, sociale vaardigheden,… .

Om te kunnen leren zwemmen dient elke 6 jarige de sport zwemmen te kiezen tot ze het kunnen.
Voor de creatieve vakken bedoel ik ook creatieve vakken. De leerlingen worden aangemoedigd om buiten de lijntjes te kleuren, om zelf iets te creëren (en dus niet om een voorbeeld na te knutselen). Het eindresultaat is daarbij zeker ondergeschikt aan het proces. De leerling wordt aangemoedigd om te falen en opnieuw te proberen, in alle vakken. In het verlengde hiervan worden de leerkrachten hier ook in aangemoedigd: elk falen is een kans om te leren en wordt dus zeker niet afgestraft of berispt. Zonder falen geen vooruitgang.

De leerkrachten van de namiddag zijn ook al hun werkdag begonnen om 8.30uur, zij zaten dan samen om te kijken hoe ze aan elke leerling zijn / haar noden kunnen voldoen.

Ook in de namiddag krijgen de leerlingen een pauze met een fruitje, de pauze wordt hier uiteraard door de leerkrachten van de namiddag begeleid.

Om 16.30uur eindigt dan deze lesdag, elke dag. Na school zijn de leerlingen volledig vrij: geen hobby`s en geen muziekschool meer want die zijn nu ingebed in de schooldag. Alleen de jeugdbeweging is er nog in het weekend. Geen huiswerk en niet meer leren voor toetsen, dit is toch niet echt zinvol. Als een leerling extra werk nodig heeft dan krijgt hij/zij niet perse extra werk maar vooral extra tijd om te geraken waar hij/zij zou moeten geraken. Hoe lang deze leerling dan over zijn/haar schoolloopbaan doet maakt echt niet uit. De ene heeft met 4 jaar secundair onderwijs genoeg en de andere doet er 8 jaar over en dat is echt allemaal oké.

De rapporten worden zeker niet met cijfers gemaakt. Het enige wat een rapport gaat weergeven is wat de leerling al bereikt heeft en wat er nog zit aan te komen. Welke doelen zijn bereikt, welke nog niet? Hoe ver is de leerling al gekomen in zijn eigen ontwikkelingsproces? Dat moet echt niet uitgedrukt worden in een cijfer, een cijfer heeft niet veel nut. Dit valt ook niet te vergelijken met andere leerlingen, alleen met zijn/haar eigen vooruitgang.

Op deze manier werkt elke leerkracht elke dag van 8.30-16.30uur (met een half uur middagpauze). Gewoon, zoals elke andere werkende mens. Geraakt het werk niet in die tijd gedaan? Dan is er te veel werk. PUNT! Geef de leerkracht dan ook ineens dezelfde vakantiedagen als een niet leerkracht. Als we dan de leerkrachten tijdens de schoolvakanties op die manier samen aan het werk kunnen krijgen, stel je dan eens voor hoe veel werk er gedaan kan worden? Dit lijkt me veel efficiënter dan dat elke leerkracht in zijn eentje zich thuis zit dood te werken. Want 1 + 1 = 3 en zeker geen 2 als het op samenwerken aankomt.

Geef leerkrachten die niemand vervangen ineens een vast contract, geef alleen vervangleerkrachten een vervangcontract. Schaf al die ingewikkelde verlofstelsels af en trek het gelijk met de privé sector. Schaf die verdomde ziektedagen af en trek ook dat gelijk. Geef leerkrachten een plaats waar ze naar toe kunnen met klachten als het misloopt op een school, geef ze minder administratief werk maar vertrouw terug op hun kunnen en expertise als leerkracht, verplicht leerkrachten niet om met zijn allen enthousiast mee te doen aan elke vernieuwing maar vertrouw op hun eigen stijl (niet iedereen is in de wieg gelegd voor co teaching), verplicht leerkrachten nooit om hun smartschool open te doen wanneer ze ziek zijn of wanneer ze niet aan het werk zijn zodat ook zij het recht hebben om hun werk en privé gescheiden te houden, verplicht leerkrachten zeker nooit om hun privé gsm nummer door te geven aan ouders en/of leerlingen, verplicht ze niet om hun privé laptops te gebruiken voor hun werk, om hun eigen verdiend geld terug uit te geven voor hun werk,… . Dit zijn toch ook allemaal evidenties voor personeel buiten het onderwijs? Dan moet het in het onderwijs ook mogelijk zijn.

En de laatste evidentie: werk dat een leerkracht maakt voor de school is en blijft eigendom van de school. Op die manier kan de volgende leerkracht verder werken op het vorige werk en dient niet elke beginnende leerkracht opnieuw het warm water uit te vinden. Een bediende die begonnen is aan de boekhouding van een bedrijf neemt deze toch ook niet mee naar huis (en laat niets ervan achter op het werk) als hij / zij ontslag neemt of ontslagen wordt? De volgende collega kan hier toch ook, uiteraard, op verder werken? Waarom moet dat dan anders met al het lesmateriaal dat er in Vlaanderen door zo veel leerkrachten wordt uitgewerkt? Leerkrachten maken dit voor de school, voor de leerlingen en niet voor zichzelf want in hun privéleven zijn ze er toch niets mee. Dus laat de leerkrachten deze bestanden bewaren op de computers / laptops van de school.

Ik laat wellicht nog heel veel details weg, het plaatje is lang niet compleet maar misschien al wel een goede start om op weg te gaan naar het onderwijs dat we nu nodig hebben?

Aanpak gedrag:

Hier zou ik nog ettelijke bladzijden over kunnen schrijven: mijn grote passie (gedragsproblemen bij kinderen en jongeren). Maar om het even kort te houden: gedaan met schrijfstraffen, strafstudies, roepende en dreigende leerkrachten,... Het haalt niet uit, het haalt allemaal niet uit dus waarom doen we het dan nog? Laat ons focussen op herstelgericht werken, laat ons een leerling enkel verwijderen uit de les / school als de veiligheid effectief in het gevaar komt en laat ons voor de rest verdorie focussen op het leren van fouten, het leren uit conflictsituaties, het verbindend werken en het leren van zelf verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag van de leerling.

Laten we leerlingen kansen geven, en nog eens kansen geven en alle kansen geven die deze jonge mensen verdienen. Laten we met zijn allen alle moeite van de wereld doen om de oorsprong van wanggedrag te begrijpen zodat we gericht kunnen helpen, zodat we echt op pad kunnen samen met de leerlingen in de plaats van tegen. Laten we nooit meer uitspraken doen in het onderwijs dat we `in september al weten wie we buiten gaan smijten`. Laten we echt moeite doen om iedereen alle kansen te geven! We zijn het de jonge generatie verschuldigd.