Wat is onze menselijke verantwoordelijkheid? Zorgen voor anderen? Zorgen voor een betere wereld? Onze stem laten horen als we onrecht zien?

Hoe ver moeten we hierin gaan? Hoe ver kunnen we hierin gaan? We zijn niet allemaal Ghandi’s of Mandela’s, het moet ook niet zo groots, kleine dingen kunnen zo veel verschil maken.

Hoe ziet een betere wereld er uit? Minder armoede of juist meer? Hongersnood, dat minder, daar zal iedereen het wel mee eens zijn. Minder oorlog, of beter nog, geen oorlog. Minder kindersterfte, minder (of ook geen) geweld, minder trauma’s, …

Hoe zou meer armoede ooit goed kunnen zijn? Als iedereen toegang zou hebben tot gezond en voldoende eten, tot zeep en proper water, tot een veilig onderdak, noodzakelijke warme kledij en tot noodzakelijke medische zorg, dan hebben we toch niet meer nodig dan dat? Kunnen we dan niet beter een beetje armer zijn? Een beetje afhankelijker van elkaar, zodat we elkaar terug meer gaan helpen, zodat er terug meer verbinding ontstaat. Want wat hebben we zeker nog nodig, en missen we nu soms toch een beetje? Menselijke warmte, liefde, rust, eenvoud, verbinding. Delen met elkaar, zoals een simpele maaltijd delen of een warme zetel. Worden we daar niet allemaal beter van? Minder getraumatiseerd, meer geaard, dankbaarder, liefdevoller.

Want wat voor goeds doet al de rest dat we ook nog hebben? Zoals de niet noodzakelijke mooie kleding, dure merkkleding vaak zelfs (om vooral ons ego te laten stralen). Grote huizen, ongezond bewerkt voedsel, frisdranken, alcohol, plastic rommel, verslavende smartphones, internet dat er voor zorgt dat we altijd en overal bereikbaar zijn, AI tools die onze menselijke creativiteit minder belangrijk maakt, duur service (want aan die vorige borden waren ‘hoekjes’ af), privé zwembaden (zodat we nog minder met elkaar rekening moeten houden), hoofdtelefoons (zodat we onszelf nog meer kunnen afsluiten van de wereld), smarthorloges (om nog minder in het moment te leven)…

Brengen deze spullen ons niet allemaal verder van wat we eigenlijk echt nodig hebben? De warmte en verbinding? De rust, de spiritualiteit, persoonlijke groei en vrijheid, nabijheid, liefde, empathie, zorgen voor onszelf en zorgen voor elkaar.

Ons gezin van 5 leeft tegenwoordig voornamelijk op een ruimte van ongeveer 35m². We zijn aan het verbouwen en deze ruimte is de enige echt goed warm te krijgen nu. Nee, eigenlijk zijn de drie kinderkamers evengoed te verwarmen maar de kinderen zitten liever bij ons. Dus hier zitten we dan, op het grote bed van mama en papa en/of aan onze bureau. ’s Morgens knuffelen we met zijn allen in dat grote bed (dat we nog eens extra groot hebben gemaakt door er een enkel bed, een openklapzetel, naast de schuiven). We maken ons allemaal klaar aan het kleine lavabootjes bij de WC van ‘onze’ kamer (we noemen het badkamer en zijn zeer creatief in het vinden van opslagplaats voor handdoeken, washanden, medicijnen, verzorgingsproducten én zelfs de gehele kleerkastinhoud van mama én papa). Ontbijten doen we met z’n allen rond een ‘blazertje’ in de anders koude living en eens thuis koken we samen met een dikke trui (en een klein ‘blazertje’) in de oude keuken, eten het snel op en kruipen dan terug op ‘zolder’, waar onze slaapkamer is. Diegenen die nog moeten werken, werken aan de bureau, met twee lukt dat wel net. De rest speelt op en rond het bed, waar dan een groot deken ligt om toch wat netjes te kunnen slapen achteraf. ’s Avonds draaien we het computerscherm van de bureau weg en kijken we TV. We mediteren hier zelfs samen, doen een workout op de vloer nadat we de stoelen en het speelgoed aan de kant hebben geschoven, … Het is hier best gezellig, op die 35m². Zo gezellig dat ik nu nog efficiënter werk zodat ik nog snelle thuis kan zijn om mijn gezinsleden te vergezellen op zolder.

Waarom verbouwen we ons huis dan nog? We hebben genoeg ruimte zo, meer zelfs dan dat we nodig hebben. De kinderen slapen in hun kamers en bergen daar hun spullen op maar meer niet. We bergen onze spullen, die hier nu niet in geraken, in dozen op. Waarom? Om deze na de verbouwingen weer uit te pakken en dan? Om ze om de zoveel tijd af te stoffen en op te ruimen en te ‘ont spullen’.

Wat is onze menselijke verantwoordelijkheid? Minder doen dat wat anderen schaadt en meer doen dat wat de mensheid ten goede komt. Minder spullen kopen, want spullen vervuilen de wereld en van de grote meerderheid van de spullen wordt helemaal niemand beter of gelukkiger. Geven aan wie echt nodig heeft, vragen als je zelf hulp nodig hebt. Dankbaar en bescheiden zijn. Geen voeding kopen die de wereld en anderen schaadt zoals frisdrank, ongezonde bewerkte voeding (ik schrijf dit terwijl ik chips eet, oh, de ironie), plastic spullen, bespoten fruit en groenten, vlees van de vervuilende vleesindustrie, verre reizen op zoek naar dat was al in onszelf aanwezig is, … . Als we dat allemaal massaal zouden laten, dan zouden we er niet ongelukkiger van worden, dan zouden we weer op een menselijke manier dichter bij elkaar komen. Is dat voldoende? Is het voldoende om het gewoon te laten, om je best te doen om het zelf allemaal te laten? Of moeten we er ook actief tegen gaan protsteren? Tegen al die vervuilende fabrieken, tegen onethische bedrijven zoals coca cola en Mc Donnalds? Tegen het gebruik van Monsanto producten? Moeten we ons best doen om ze te boycotten? Een soort ondergronds verzet, maar dan niet in oorlog tijden.

Hoe doen we ons best om geen oorlog te hebben? Actief deelnemen aan verzet? Zelf geen geweld gebruiken? Proberen de aanvoerders van de kaart te vegen? Of is gewoon zelf geen oorlog starten genoeg? Is dat wel genoeg menselijke verantwoordelijkheid?

Hoe zorgen we ervoor dat er minder eenzaamheid en meer verbinding is? Minder internet gebruiken of internet helemaal bannen uit de huizen? Actief strijden om internet te ‘stoppen’, om de ontwikkeling van AI te stoppen? Ik las daarnet dat we geen schrik moeten hebben van AI op zich maar van de mensen die AI aansturen. We geven ze nu gewoon de toestemming om gevaarlijk ‘speelgoed’ nog verder te ontwikkelen om uiteindelijk tegen het menselijke te kunnen gebruiken. Als dat waar is, moeten we dan de ontwikkeling niet actief gaan tegenhouden? Worden we daar écht beter van?
AI maakt velen hun werk efficiënter, en toch moeten we even lang (nog langer zelfs) en evenveel uren blijven werken. Hoe dan? Wat is dan de echte menselijke winst van de komst van AI? Dat we nog meer werk kunnen verrichten? Is dat écht een voordeel voor de individuele mens? Dat we onze creativiteit minder moeten gebruiken?

Hoe neem je ook daarin je eigen menselijke verantwoordelijkheid? Want zie mij nu: ik denk niet dat AI een goede zaak is voor het algemeen menselijke geluk, voor het behoud van noodzakelijke menselijke waarden en normen. En toch ben ik te vinden in de top 10 van mensen die het meest van AI kent in de organisatie waar ik werk, erger nog, ik ben de trekker van de AI werkgroep. Mét een visie (door mij geschreven) waarin letterlijk te lezen staat “we omarmen AI op een verantwoorde manier”. Nog erger, mijn collega’s lezen steeds opnieuw enkel de drie eerste woorden, horror! Maar we kunnen niet anders, we kunnen onze ogen niet toedoen en doen alsof AI niet bestaat, alsof onze studenten het niet gebruiken, doen alsof het ons (talig) onderwijs niet zal veranderen. Dus we kunnen het maar beter omarmen. Ontloop ik daardoor mijn eigen menselijke verantwoordelijkheid? Iets omarmen waarin ik zelf écht niet geloof? Waar ik eigenlijk écht niet achter sta? Het liefst van al zou ik willen dat AI, samen met het wereldwijde weg, stopt. Internet maakt ons het leven gemakkelijker maar ook betekenisvoller? Ik vind van niet. Moet ons leven gemakkelijk zijn of net diepgang hebben?

Uiteraard zorgt het internet ook voor het redden van levens, net zoals GPS. Wil dat zeggen dat we het moeten gebruiken voor alles? Zo maar, omdat het kan? En, een meer gewaagde vraag, wat is een mensenleven waard? Moeten we elk leven, kosten wat kost, proberen te verlengen? Soms ten koste van het goed van de mensheid. Is een mensenleven de menselijke mensheid waard?

Ik hoor het antwoord op dit artikel al: We doen allemaal wat we kunnen om onze menselijke verantwoordelijkheid op te nemen. Is dat zo? Doen we niet eerder, in het BESTE geval, allemaal wat we kunnen binnen de grenzen van deze huidige maatschappij? We doen wat we kunnen zonder uit de boot te vallen, we doen wat we kunnen zolang we er ook nog bij horen. Is dat genoeg? Moet het niet extremer, gewaagder, verder springend uit het rijtje, verder kleurend uit de lijntjes? Hoe kunnen we ooit de maatschappij ten goede veranderen als we de spelregels van de huidige maatschappij blijven respecteren?